FELSEFENİN TEMEL KONULARI VE PROBLEMLERİ
Varlık Felsefesi (Ontoloji)
Bilgi Felsefesi(Epistemoloji) Bilim Felsefesi Ahlak Felsefesi (Etik) Din Felsefesi Siyaset Felsefesi Sanat Felsefesi (Estetik) Ünite özeti için tıklayınız. |
VARLIK
Ontoloji: Varlık Felsefesi
Arkhe : Ana madde
Töz: Bir varlığı o varlık yapan
Metafizik:İlk nedenlerin ve değişmeden kalan şeyleri konu edinen, doğaötesi konuları ele alan felsefi disiplin
Logos: Karşıt güçlerin yasası
Herakleitos'un varlık anlayışı: Herşey oluş halindedir.
Parmenides'in varlık anlayışı: Değişim yoktur. Varlık bir ve kendisiyle özdeştir.
Taoizm: Kurucusu Lao Tse'dir. Ona göre varlığın özü yokluktur.
Nihilizm: Hiçcilik. Varlık yoktur görüşü.
Realizm: Gerçekçilik. Bilinçten bağımsız olarak dış dünyanın var olduğu görüşü.
Varlık 2'ye ayrılır: Real varlık ve İdeal varlık. Real varlık kitap kalem okul binası vb. İdeal varlık 2 rakamı üçgen vb..
Varlık ne türdendir? sorusuna verilen yanıtlar:
Ontoloji: Varlık Felsefesi
Arkhe : Ana madde
Töz: Bir varlığı o varlık yapan
Metafizik:İlk nedenlerin ve değişmeden kalan şeyleri konu edinen, doğaötesi konuları ele alan felsefi disiplin
Logos: Karşıt güçlerin yasası
Herakleitos'un varlık anlayışı: Herşey oluş halindedir.
Parmenides'in varlık anlayışı: Değişim yoktur. Varlık bir ve kendisiyle özdeştir.
Taoizm: Kurucusu Lao Tse'dir. Ona göre varlığın özü yokluktur.
Nihilizm: Hiçcilik. Varlık yoktur görüşü.
Realizm: Gerçekçilik. Bilinçten bağımsız olarak dış dünyanın var olduğu görüşü.
Varlık 2'ye ayrılır: Real varlık ve İdeal varlık. Real varlık kitap kalem okul binası vb. İdeal varlık 2 rakamı üçgen vb..
Varlık ne türdendir? sorusuna verilen yanıtlar:
- Maddedir Materyalizm
- İdeadır. İdealizm
- Hem madde hem ideadır. Düalizm
- Oluştur.
- Fenomendir Fenomenoloji
BİLGİ FELSEFESİ
Epistemoloji: Bilgi Felsefesi
Doğruluk: Bir bilginin nesnesine uygunluğudur.
Gerçeklik: Bilincimizden bağımsız dış dünyada varolan her şeydir. Kalem, kitap vs.
Temellendirme: Bir iddiaya dayanak bulma, gerekçe bulma, temel bulma işidir.
Not: Doğruluk bilgiye ilişkin, gerçeklik varlığa ilişkindir.
Doğru bilgi mümkün müdür?
Empirizm(Deneycilik)
Kritisizm(Eleştiricilik)
Entüisyonizm (Sezgicilik)
Bilginin doğruluğunun ölçütleri:
Uygunluk
Tutarlılık
Tümel uzlaşım
Apaçıklık
Yarar
Epistemoloji: Bilgi Felsefesi
Doğruluk: Bir bilginin nesnesine uygunluğudur.
Gerçeklik: Bilincimizden bağımsız dış dünyada varolan her şeydir. Kalem, kitap vs.
Temellendirme: Bir iddiaya dayanak bulma, gerekçe bulma, temel bulma işidir.
Not: Doğruluk bilgiye ilişkin, gerçeklik varlığa ilişkindir.
Doğru bilgi mümkün müdür?
- Mümkün değildir.:Sofistler: İlkçağda kent kent dolaşarak para karşılığı retorik, hitabet vb. dersler veren gezgin filozoflardır. Önde gelenleri Protogoras ve Gorgias'tır.
- Mümkündür: Dogmatikler
Empirizm(Deneycilik)
Kritisizm(Eleştiricilik)
Entüisyonizm (Sezgicilik)
Bilginin doğruluğunun ölçütleri:
Uygunluk
Tutarlılık
Tümel uzlaşım
Apaçıklık
Yarar
BİLİM FELSEFESİ
Ürün olarak bilim:
Etkinlik olarak bilim:
Klasik bilim anlayışı :
Klasik bilim anlayışına eleştiriler:
Etkinlik olarak bilim:
Klasik bilim anlayışı :
Klasik bilim anlayışına eleştiriler:
AHLAK FELSEFESİ
İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür? Determinizm,Fatalizm,İndeterminizm, Otodeterminizm
Evrensel Ahlak Yasası var mıdır?
Yoktur = Nihilizm, Anarşizm, Hedonizm
Vardır= objektif temel= Kant - Ödev ahlakı
Vardır= subjektif temel= Bergson-entüisyonizm, Mill-utilitarizm
Evrensel Ahlak Yasası var mıdır?
Yoktur = Nihilizm, Anarşizm, Hedonizm
Vardır= objektif temel= Kant - Ödev ahlakı
Vardır= subjektif temel= Bergson-entüisyonizm, Mill-utilitarizm
DİN FELSEFESİ
Teoloji (İlahiyat ya da Tanrıbilim): Belirli bir dinin kurallarını ele alan çalışma alanıdır. Ele aldığı dinin taraftarlığını yapar. İnanan insanların inançlarını kuvvetlendirme amacı vardır.
Din felsefesi: Herhangi bir dinin taraftarlığını yapmaz. Ne din taraftarı ne de dine karşıdır. Bütün dinlere objektif yaklaşır. Felsefenin din üzerine rasyonel, tutarlı ve kapsamlı olarak düşünmesidir. Din felsefesi; dinin ilke ve kavramlarını anlamaya çalışır. İnceleme alanı ilahî ve ilahî olmayan tüm dinlerdir.
Problemleri: “Tanrı’nın var mıdır? Yok mudur”, “Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?” ve “Ölümden sonra yaşam var mıdır?” gibi problemlerdir.
Din felsefesi: Herhangi bir dinin taraftarlığını yapmaz. Ne din taraftarı ne de dine karşıdır. Bütün dinlere objektif yaklaşır. Felsefenin din üzerine rasyonel, tutarlı ve kapsamlı olarak düşünmesidir. Din felsefesi; dinin ilke ve kavramlarını anlamaya çalışır. İnceleme alanı ilahî ve ilahî olmayan tüm dinlerdir.
Problemleri: “Tanrı’nın var mıdır? Yok mudur”, “Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?” ve “Ölümden sonra yaşam var mıdır?” gibi problemlerdir.
Düzen ve amaç kanıtı: Evrende bir düzen vardır ve doğa yasalarıyla işlediği gözlenmektedir. Bu durum kendiliğinden olamaz. Bu düzen ve işleyiş Tanrının varlığına kanıttır.
Kötülük kanıtı: Dünyada savaşlar, afetler, hırsızlıklar, cinayetler vb. her türlü kötülük vardır. Tanrı mutlak iyidir. Eğer Tanrı olsaydı kötülükler olmazdı. Dünyada kötülüğün olması Tanrının olmadığına kanıttır. |
Evrenin Sonlu Olup Olmadığına Yönelik Görüşler: El Kindi'ye göre evren sonradan olandır ve sonludur. -- Entropi yasası: Enerjinin düzensiz olarak yayıldığını öne süren fizik yasası. Bu yasa evrenin sonlu olduğuna delildir.
Ölümden Sonra Yaşamın Olup Olmadığına Yönelik Görüşler: Platon'a göre ruh önceden de vardı ve var olacaktır. Aristoteles'e göre ruh bir form olarak bedene aittir ve beden yok olduğunda yok olur. |
|
SİYASET FELSEFESİ
Hak ve özgürlükler üç başlıkta incelenmektedir.
1. Kişisel Haklar Bireyi, toplum ve devlete karşı koruyan haklardır. Yaşama, düşünme ve ifade etme haklarıdır.
2. Toplumsal ve Ekonomik Haklar Özellikle devletlerden istenen haklardır. Mülkiyet, eğitim, sağlık ve çalışma haklarını içerir.
3. Siyasal Haklar Devlet yönetimine katılım haklarıdır. Yurttaşlık, seçme ve seçilme haklarını içerir.
1. Kişisel Haklar Bireyi, toplum ve devlete karşı koruyan haklardır. Yaşama, düşünme ve ifade etme haklarıdır.
2. Toplumsal ve Ekonomik Haklar Özellikle devletlerden istenen haklardır. Mülkiyet, eğitim, sağlık ve çalışma haklarını içerir.
3. Siyasal Haklar Devlet yönetimine katılım haklarıdır. Yurttaşlık, seçme ve seçilme haklarını içerir.
|
İktidarın Kaynağı: birincisi insanların korunma ve güvenlik ihtiyaçlarından devlet ortaya çıkmıştır.
İkinci görüş dinsel açıklamayı temele alır. Üçüncü görüş insanların ihtiyaçlarının karşılanması, toplumsal uyum, düzen ve güvenlik gibi unsurlara yönelik olarak insanların toplumsal sözleşme yaptığı kabulüne dayanır. |
İdeal Devlet Düzeni:
Reddedenler: insanların kendilerini doğadan koparmasıyla birlikte yaşantıların zaten yapaylaştığını söylerler. İkinci olarak ideal bir devlet düzeninin olması istenmez çünkü ideal devletin insanların özgürlüğünü elinden alacağı düşüncesidir.
Ütopya, var olmayan fakat olabileceği düşünülen ideal devlet düzeni tasarımlarıdır.
İdeal devlet düzeni olabileceğini kabul eden üç ana görüş vardır. Bu görüşlerden her biri devletin özgürlük, eşitlik ve adalet temeli üzerine oluşturulmasını doğru bulmaktadır
Reddedenler: insanların kendilerini doğadan koparmasıyla birlikte yaşantıların zaten yapaylaştığını söylerler. İkinci olarak ideal bir devlet düzeninin olması istenmez çünkü ideal devletin insanların özgürlüğünü elinden alacağı düşüncesidir.
Ütopya, var olmayan fakat olabileceği düşünülen ideal devlet düzeni tasarımlarıdır.
İdeal devlet düzeni olabileceğini kabul eden üç ana görüş vardır. Bu görüşlerden her biri devletin özgürlük, eşitlik ve adalet temeli üzerine oluşturulmasını doğru bulmaktadır
SANAT FELSEFESİ
.Sanat felsefesi: Sanatı tüm yönleriyle ele alan felsefi bir disiplindir. Sanat felsefesinde sanatın anlamı, sanat eserlerinin özellikleri ve sanatta güzelin ne anlama geldiği gibi felsefi problemler bulunur.
Güzellik: Güzel kavramı insanın beğenileriyle ilgilidir. Felsefenin güzeli konu eden disiplini estetik olarak adlandırılır.
Sanatta güzeli ortaya çıkaran estetik değerlere yönelik iki farklı görüş bulunur. Bunlardan ilki öznelci görüştür. Bu görüşe göre estetik değerler ve güzel yargısı sanatsal ürüne yönelen kişiye göre değişiklik gösterir.
Öznelci görüş karşısında nesnelci görüş yer alır. Bu görüşe göre sanatsal güzellik sanat eserinin özelliğidir. Alımlayıcı değer yargıları oluştursa da asıl ölçüt eserin kendindedir.
Zanaat: Geçim sağlamak amacıyla pratik kaygıyla birden fazla ürün ortaya koyma işi.
Sanat Eserinin Özellikleri
• Sanatçının akıl, duyu, duygu ve hayal gücünü yansıtır.
• Öznel bir yorumun sonucudur.
• Özgün ve biriciktir.
• Oluşturulduğu kültürün dışında da beğeni kazanabilir.
• Kalıcıdır ve zaman geçse de ilgi uyandırır.
• Estetik kaygılar sonucu oluşur.
• Sanatçı ve alımlayıcı tarafından farklı yorumlanabilir
Sanat Kuramları:
Taklit: Platon
Oyun: Schiller
Yaratma: Croce
Güzellik: Güzel kavramı insanın beğenileriyle ilgilidir. Felsefenin güzeli konu eden disiplini estetik olarak adlandırılır.
Sanatta güzeli ortaya çıkaran estetik değerlere yönelik iki farklı görüş bulunur. Bunlardan ilki öznelci görüştür. Bu görüşe göre estetik değerler ve güzel yargısı sanatsal ürüne yönelen kişiye göre değişiklik gösterir.
Öznelci görüş karşısında nesnelci görüş yer alır. Bu görüşe göre sanatsal güzellik sanat eserinin özelliğidir. Alımlayıcı değer yargıları oluştursa da asıl ölçüt eserin kendindedir.
Zanaat: Geçim sağlamak amacıyla pratik kaygıyla birden fazla ürün ortaya koyma işi.
Sanat Eserinin Özellikleri
• Sanatçının akıl, duyu, duygu ve hayal gücünü yansıtır.
• Öznel bir yorumun sonucudur.
• Özgün ve biriciktir.
• Oluşturulduğu kültürün dışında da beğeni kazanabilir.
• Kalıcıdır ve zaman geçse de ilgi uyandırır.
• Estetik kaygılar sonucu oluşur.
• Sanatçı ve alımlayıcı tarafından farklı yorumlanabilir
Sanat Kuramları:
Taklit: Platon
Oyun: Schiller
Yaratma: Croce
Not: MEB ders kitabı ve ogm materyal web sitesi kaynak olarak alınmıştır. Siteden kaynak göstermeden alıntı yapılamaz ve ticari amaçla kullanılamaz. Bu web sitesi Meb'e bağlı Felsefe Grubu öğretmeni Hilal Kaplan Kibar'ın Lise 10 ve 11. sınıf derslerinde kullandığı eğitim materyalleri, notları ve öğrenci ödevlerinden oluşmaktadır. Hiçbir şekilde kazanç amacı güdülmemektedir.